چکیده
سیم و کابل بهعنوان عناصر اصلی انتقال انرژی الکتریکی و سیگنالهای مخابراتی، نقشی کلیدی در ایمنی و کارایی شبکههای برق و الکترونیک دارند. در ایران، مجموعهای از استانداردهای ملی توسط سازمان ملی استاندارد و همچنین مقررات وزارت نیرو تدوین شده است تا تولید، آزمون و کاربرد این محصولات در سطح قابل قبول جهانی انجام گیرد. این مقاله به بررسی استانداردهای اصلی سیم و کابل در ایران، طبقهبندی محصولات، آزمونها و الزامات فنی میپردازد.
۱. مقدمه
اهمیت ایمنی الکتریکی در صنایع، ساختمانها و شبکههای توزیع برق، نیازمند استفاده از سیم و کابلهایی است که بر اساس استانداردهای معتبر تولید شده باشند. در صورت عدم رعایت استانداردها، خطراتی مانند آتشسوزی، اتصال کوتاه، افت ولتاژ و خرابی تجهیزات افزایش مییابد. از این رو، استانداردهای ملی ایران (ISIRI) بهعنوان شاخص کیفیت و معیار اصلی ارزیابی به کار میروند.
۲. استانداردهای اصلی سیم و کابل در ایران
استانداردهای ملی ایران در حوزه سیم و کابل عمدتاً با الگوبرداری از استانداردهای بینالمللی IEC تدوین شدهاند. برخی از مهمترین استانداردها عبارتند از:
۲-۱. استاندارد ISIRI 607
مربوط به سیمها و کابلهای با عایق PVC
هماهنگشده با استاندارد IEC 60227
شامل ردههای مختلف کابلهای ساختمانی از جمله NYM، NYY، NYA، H05VV و...
۲-۲. استاندارد ISIRI 608
مربوط به سیمها و کابلهای با عایق XLPE
معادل IEC 60502
برای کابلهای فشار ضعیف و متوسط با تحمل حرارتی بالا و عملکرد بهتر در برابر جریانهای اضافهبار
۲-۳. استاندارد ISIRI 3569
الزامات سیمهای ارت، کابلهای قدرت و مشخصات هادیهای مسی و آلومینیومی
تعیینکننده اندازهها، مقاومت ویژه و نوع تاب هادیها
۲-۴. استاندارد ISIRI 3619
کابلهای مخابراتی و تلفنی
شامل کابلهای زوجی مسی با کاربردهای دیتا و تلفن
۲-۵. استاندارد ISIRI 19394
کابلهای مقاوم در برابر آتش و ضدحریق
مناسب برای ساختمانهای بلندمرتبه، تونلها و مراکز حساس
۳. اجزای سیم و کابل و ویژگیهای استاندارد
۳-۱. هادی (Conductor)
جنس غالب: مس آنیلشده یا آلومینیوم
ویژگیهای مورد نیاز:
مقاومت الکتریکی مشخص
سطح مقطع دقیق
انعطافپذیری مناسب
۳-۲. عایق (Insulation)
مواد رایج: PVC، XLPE
ویژگیها:
استحکام دیالکتریک
مقاومت حرارتی (۷۰، ۹۰ یا حتی ۱۱۰ درجه)
مقاومت در برابر رطوبت و مواد شیمیایی
۳-۳. غلاف خارجی (Sheath)
معمولاً از PVC یا پلیاتیلن
وظیفه:
حفاظت مکانیکی
مقاومت در برابر سایش، حرارت و اشعه UV
۳-۴. شیلد، زره و فویل
در کابلهای صنعتی برای:
کاهش نویز الکترومغناطیسی
افزایش ایمنی مکانیکی
جلوگیری از آسیبدیدگی در محیطهای صنعتی
۴. آزمونهای استاندارد سیم و کابل
برای تأیید کیفیت سیم و کابل، آزمایشهای زیر انجام میشود:
۴-۱. آزمونهای الکتریکی
تست ولتاژ AC و DC
اندازهگیری مقاومت هادی
تست تخلیه جزئی
۴-۲. آزمونهای مکانیکی
تست کشش
تست خمش و انعطاف
تست ضربه
۴-۳. آزمونهای حرارتی
آزمون پیری حرارتی
مقاومت در برابر شعله
تست دمای کارکرد
۴-۴. آزمونهای شیمیایی
تست مقاومت به روغن
تست خوردگی
بررسی مهاجرت نرمکنندهها
۵. طبقهبندی مهم سیمها و کابلها
۵-۱. سیمهای ساختمانی
سیمهای تکرشته یا افشان
پرکاربردترین نوع در سیمکشی داخلی ساختمان
۵-۲. کابلهای قدرت
شامل کابلهای زمینی و هوایی
کاربرد در انتقال توان در شبکههای توزیع
۵-۳. کابلهای مقاوم در برابر آتش
مناسب ساختمانهای حساس
قابلیت عملکرد هنگام اشتعال
۵-۴. کابلهای ابزار دقیق و مخابرات
برای انتقال سیگنال
شامل کابلهای شیلددار، فویلددار و زوجی
۶. الزامات نصب و بهرهبرداری مطابق استاندارد
مطابق با مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان و دستورالعملهای وزارت نیرو:
انتخاب سایز مناسب بر اساس جریان مجاز
رعایت حداقل شعاع خمش
استفاده از داکت یا سینی کابل
جلوگیری از قرار گرفتن کابلهای قدرت و مخابرات در کنار هم بدون فاصله مناسب
استفاده از تجهیزات حفاظتی مانند فیوز مناسب، کابلشو استاندارد و ارت صحیح
۷. نتیجهگیری
استانداردهای سیم و کابل در ایران نقش مهمی در تضمین ایمنی شبکههای الکتریکی و کیفیت ساختوسازها دارند. رعایت این استانداردها در مراحل تولید، خرید، نصب و بهرهبرداری، از حوادث الکتریکی جلوگیری کرده و کارایی سیستمها را بهبود میبخشد. شناخت و پایبندی به استانداردهای ISIRI و مقررات ملی برای مهندسان برق، تولیدکنندگان و مصرفکنندگان ضروری است.
